Ευξενίτης

Ο ευξενίτης (αγγλ. euxenite) είναι ορυκτό των σπανίων γαιών, σχηματίζοντας πλήρεις παραμίξεις με όλα τα στοιχεία που συμμετέχουν στη σύστασή του, γι' αυτό και του έχει αποδοθεί το προσωνύμιο «σκουπιδοτενεκές των ορυκτών», όπως και στο άλλο ακραίο μέλος της σειράς, τον πολυκράση (polycrase, (Y,U)(Ti,Nb)2O6)). Το όνομα του ευξενίτη προέρχεται από την ελληνική λέξη «εύξεινος» («ευ» και «ξένος»), δηλ. φιλόξενος, λόγω ακριβώς της μεγάλης ποικιλίας μετάλλων σπανίων γαιών που συμμετέχουν στη σύστασή του. Απαντάται σε γρανιτικούς πηγματίτες και ως συστατικό ιζηματογενούς προελεύσεως μαύρων άμμων. Σχετίζεται με χαλαζία, αστρίους, βιοτίτη, μοσχοβίτη (λόγω της πηγματιτικής του φύσης) και τανταλίτη, κολουμβίτη, μοναζίτη, γαδολινίτη, αισχυνίτη, θορίτη, σαμαρσκίτη και ουρανινίτη.

Το 1879 ο Λαρς Νίλσον (Lars Fredrik Nilson) και η ομάδα του ανακάλυψαν το χημικό στοιχείο σκάνδιο με φασματοσκοπική ανάλυση, σε μεταλλεύματα ευξενίτη και γαδολινίτη από τη Σκανδιναβία. Αν και κανένα ορυκτό δεν περιέχει σκάνδιο, οι ερευνητές μάλλον είχαν δείγματα ορυκτών που περιείχαν το (δύσκολα διακρινόμενο μακροσκοπικά) πυριτικό ορυκτό θορτβεϊτίτη (Thortveitite) Αν και δεν είναι ιδιαίτερα διαδεδομένο ορυκτό, αποτελεί μετάλλευμα σπανίων γαιών και, λόγω υψηλής σκληρότητας και απουσίας σχισμού, χρησιμοποιείται ενίοτε και στην κοσμηματοποιία. Ωστόσο, πριν χρησιμοποιηθεί για αυτό το σκοπό, πρέπει να ελεγχθεί προσεκτικά, επειδή ορισμένα από τα στοιχεία που συμμετέχουν στη σύστασή του είναι ραδιενεργά. 

Ανευρίσκεται ιδιαίτερα στη Νορβηγία (περιοχές Iveland και Aust-Agder), τη Σουηδία, τα Ουράλια όρη της Ρωσίας, την περιοχή Minas Gerais της Βραζιλίας, τη Μαδαγασκάρη, τη Γερμανία και τον Καναδά. Επίσης σε πολλές Πολιτείες των ΗΠΑ, ιδιαίτερα όμως στην Αριζόνα, το Ουαϊόμινγκ και το Κολοράντο. Δεν έχει ανευρεθεί στην Ελλάδα.

Κατηγορία       Οξείδια
Χημικός τύπος   (Y, Ca, Er, La, Ce, U, Th)(Nb, Ta, Ti)2O6
Πυκνότητα       4,3 - 5,9 gr/cm3 (αναλόγως συστάσεως)
Χρώμα           Μαύρο, καστανόμαυρο, πρασινόμαυρο, κιτρινοκάστανο.
Σύστημα 
κρυστάλλωσης    Ρομβικό
Κρύσταλλοι      Συμπαγείς πρισματικοί μέχρι 10 cm ή πεπλατυσμένοι
Υφή             Συμπαγής, ακτινωτή
Διδυμία         Συχνή {201}, σπάνια {101}, {013}
Σκληρότητα      5,5 - 6,5
Σχισμός         Όχι
Θραύση          Κογχοειδής
Λάμψη           Μεταλλική
Γραμμή κόνεως   Κίτρινωπή, γκρίζα ή καστανέρυθρη
Πλεοχρωισμός    Δεν παρατηρείται
Διαφάνεια       Αδιαφανής
Παρατηρήσεις    Ενίοτε ραδιενεργός

Πηγή: wikipedia